การสร้างนวัตกรรม เพื่อตอบสนองต่อการแก้ไขปัญหาทางการศึกษา

นวัตกรรม กับ นวัตกรรมทางการศึกษา ไม่มีความแตกต่างกันในความหมาย เพียงแต่นำนวัตกรรมมาประยุกต์ใช้กับบริบททางการศึกษา โดยพระราชบัญญัติพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา พ.ศ. 2462 ได้ให้ความหมายของ “นวัตกรรมการศึกษา” ว่าหมายความถึง แนวคิด วิธีการ กระบวนการ สื่อการเรียนการสอน หรือการบริหารจัดการในรูปแบบใหม่ ซึ่งได้มีการทดลองและพัฒนาจนเป็นที่น่าเชื่อถือว่าสามารถส่งเสริมการเรียนรู้ของผู้เรียนและการจัดการศึกษา และให้หมายรวมถึงการนำสิ่งดังกล่าวมาประยุกต์ใช้ในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษาด้วย 

ดังนั้น การสร้างนวัตกรรมเพื่อตอบสนองต่อการแก้ไขปัญหาทางการศึกษา จึงต้องมีองค์ประกอบครบ   3 ข้อดังกล่าวข้างต้น และตอบสนองต่อวัตถุประสงค์ของการจัดตั้งพื้นที่นวัตกรรมการศึกษาตามพระราชบัญญัติพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา พ.ศ. 2562 สำหรับสถานศึกษาในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา ดังปรากฏในหมวดที่ 1 มาตรา 5 ดังนี้

1. คิดค้นและพัฒนานวัตกรรมการศึกษา และการเรียนรู้ เพื่อยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของผู้เรียน รวมทั้งเพื่อดำเนินการให้มีการขยายผลไปใช้ ในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานอื่นๆ
2. ลดความเหลื่อมล้ำในการศึกษา 
3. กระจายอำนาจ และให้อิสระแก่หน่วยงานทางการศึกษา รวมถึงสถานศึกษานำร่องในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา เพื่อเพิ่มความคล่องตัวในการบริหาร และการจัดการศึกษาให้มีคุณภาพและประสิทธิภาพยิ่งขึ้น 
4. สร้าง และพัฒนากลไกในการจัดการศึกษาร่วมกันระหว่างภาครัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภาคเอกชน และภาคประชาสังคมในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา

การพัฒนานวัตกรรม เพื่อตอบสนองต่อการแก้ปัญหาทางการศึกษา จำเป็นต้องดำเนินการอย่างเป็นระบบ กระบวนการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) และการออกแบบแบบเพชร 2 เม็ด (Double Diamond Design) เป็นการนำการคิดเชิงออกแบบของมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ดมาผสมผสานกับการออกแบบแบบเพชร 2 เม็ด ของ UK Design Council ในการพัฒนานวัตกรรม ซึ่งสามารถแบ่งการทำงานออกเป็นสามช่วงใหญ่ ๆ ดังนี้ (ไปรมา อิศรเสนา ณ อยุธยา และชูจิต ตรีรัตนพันธ์, 2560)  

1. การสร้างความเข้าใจ (Understand) เป็นการสร้างความเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง (Understanding ends in Insight) ประกอบด้วย 2 ขั้นตอน ดังนี้

• 1.1 การสร้างความเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง (Empathy) เป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญของกระบวนการออกแบบ ซึ่งจำเป็นต้องเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง คือการเข้าใจปัญหาเพื่อแก้ปัญหาที่เราพยายามแก้ไข ซึ่งจะนำไปสู่การสร้างนวัตกรรมที่มีคุณค่าที่แท้จริง (Value Innovation)
• 1.2 การตั้งกรอบโจทย์ (Define) เป็นขั้นตอนที่เราต้องนำข้อมูลทั้งหมด ที่หาได้จากขั้นตอนการสร้างความเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง (Empathy) มารวมกันเพื่อวิเคราะห์ความต้องการที่ชัดเจนของกลุ่มเป้าหมาย 

2. การสร้างสรรค์ (Create) การสร้างความคิดใหม่ ๆ (Creation ends in ideas)

การสร้างความคิด (Ideate) เป็นขั้นที่เราจะเริ่มนำข้อมูลที่ได้จากการวิเคราะห์ โจทย์ปัญหา ที่ชัดเจน มาสังเคราะห์เพื่อหาคำตอบหรือทางเลือกใหม่ ๆ ที่ตอบสนสองต่อความต้องการของผู้ใช้งาน และพร้อมสำหรับการนำไปสร้างต้นแบบต่อไป

3. เตรียมส่งมอบสู่ผู้ใช้ (Deliver) นำสู่การไปใช้ได้จริง (Delivery ends in reality) ประกอบด้วย 2 ขั้นตอน ดังนี้

• 3.1 การสร้างต้นแบบ (Prototype) เป็นการถ่ายทอดความคิดให้เป็นรูปธรรมอย่างง่ายในเบื้องต้น เพื่อสามารถพัฒนาเป็นต้นแบบ ที่คิดว่าจะตรงใจหรือโดนใจกลุ่มเป้าหมายหรือผู้ใช้งาน 
• 3.2 การทดสอบต้นแบบ (Test) เป็นกระบวนการทดสอบเพื่อพัฒนาและปรับแก้ต้นแบบให้ดีขึ้น 

หากผู้พัฒนานวัตกรรมเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง สามารถวิเคราะห์ความต้องการของกลุ่มเป้าหมายที่ชัดเจน นำมาสังเคราะห์เพื่อหาคำตอบหรือทางเลือกใหม่ ๆ ที่ตอบสนองต่อกลุ่มเป้าหมาย จนสามารถพัฒนาต้นแบบไม่ว่าจะเป็นในรูปของแนวคิด วิธีการ กระบวนการ สื่อการเรียนการสอน หรือการบริหารจัดการในรูปแบบใหม่ เพื่อให้ได้นวัตกรรมที่ได้รับการยอมรับว่าสามารถนำสู่การจัดการศึกษา และสามารถยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของผู้เรียน ลดความเหลื่อมล้ำในการศึกษาได้ เพิ่มความคล่องตัวในการบริหารและการจัดการศึกษา ตลอดจนสร้างและพัฒนากลไกในการจัดการศึกษาร่วมกันของทุกภาคส่วน จะส่งผลต่อคุณภาพของพลเมืองไทย ให้มีความสามารถและศักยภาพในการแข่งขันในเวทีโลก และสามารถขับเคลื่อนสู่การยกระดับประเทศทั้งในมิติเศรษฐกิจ มิติสังคม และมิติการเมือง ตอบสนองต่อวิสัยทัศน์การพัฒนาประเทศสู่ความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืนต่อไป

ปภาวรินท์  เรืองประจวบกุล

ศึกษานิเทศก์ชำนาญการพิเศษ สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดเชียงใหม่

รายการอ้างอิง :

กฤษฎา เสกตระกูล. (2563). นวัตกรรม ความหวังใหม่ เพื่อฟื้นฟูไทยกลับมา. หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ. ฉบับ 3,634 หน้า 5.

ไปรมา อิศรเสนา ณ อยุธยา และชูจิต ตรีรัตนพันธ์. (2560). การคิดเชิงออกแบบ : เรียนรู้ด้วยการลงมือทำ. กรุงเทพฯ: ศูนย์สร้างสรรค์การออกแบบ.

พจนานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. (2546). กรุงเทพฯ: นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์.

พระราชบัญญัติพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา พ.ศ. 2562. (2562, 30 เมษายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 136 ตอนที่ 56 ก. หน้า 102 – 104.

Baregheh, A. & Sambrook, S. (2009). Towards a Multidisciplinary Definition of Innovation. Management Decision. Researcgate.net.