เข้าใจกระบวนการสร้างตัวตนของคนวัย Teen

Starfish Academy
Starfish Academy 7593 views • 3 ปีที่แล้ว
เข้าใจกระบวนการสร้างตัวตนของคนวัย Teen

วัยรุ่นคือช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ ที่เด็ก ๆ ต้องเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงมากมาย ทั้งทางด้านร่างกาย อารมณ์ และจิตใจ วัยรุ่นส่วนใหญ่มักเริ่มตั้งคำถามเกี่ยวกับชีวิต และพยายามค้นหาตัวตน ทั้งสิ่งที่ชอบ สิ่งที่ไม่ชอบ รวมทั้งลองผิดลองถูกเพื่อให้เข้าใจชีวิตมากขึ้น การได้รับคำแนะนำที่เหมาะสม และเห็นตัวอย่างที่ดีในช่วงเวลานี้ จึงเป็นสิ่งสำคัญที่ส่งผลต่อตัวตนในอนาคตของลูกได้

การสร้างตัวตนคือขั้นหนึ่งของพัฒนาการ

คุณพ่อคุณแม่คงคุ้นเคยกับคำว่าพัฒนาการของลูกเป็นอย่างดี ไม่ว่าจะพัฒนาการทางร่างกาย ทางอารมณ์ จิตใจ เมื่อลูกย่างเข้าสู่วัยรุ่น พัฒนาการอีกด้านหนึ่งที่สำคัญต่อชีวิตมาก ๆ นั่นก็คือ พัฒนาการการสร้างตัวตน Identity Development หรือที่เราได้ยินกันบ่อยว่าการสร้างอัตลักษณ์นั่นเอง ซึ่งสภาพแวดล้อม สังคม ครอบครัว โรงเรียน เพื่อน ล้วนมีอิทธิพลต่อการหล่อหลอมตัวตนของคน ๆ หนึ่ง 

เมื่อวัยรุ่นมีพัฒนาการด้านการสร้างตัวตน พวกเขาจะเริ่มพัฒนาบุคลิกภาพเฉพาะตัว เรียนรู้ที่จะเชื่อมโยงกับคนอื่น ๆ เด็กที่มีความรู้สึกภาคภูมิใจในตนเองเป็นพื้นฐานมาก่อน มักพัฒนาตัวตนได้ง่ายกว่าเมื่อเข้าสู่วัยรุ่น หากกระบวนการนี้ดำเนินไปได้ด้วยดี พวกเขาจะรู้สึกได้รับการยอมรับ เป็นส่วนหนึ่งของสังคม และใช้ชีวิตได้ดีเมื่อเติบโตเป็นผู้ใหญ่ ในทางกลับกันหากการสร้างตัวตนมีอุปสรรค เช่น พ่อแม่ผู้ปกครองที่มักตำหนิตัดสินด้วยคำพูดรุนแรง หรือครอบครัวที่ห่วงลูกมากเกินไป ไม่ปล่อยให้ลูกได้ทำอะไรเอง พัฒนาการในขั้นนี้ก็อาจชะงัก ส่งผลต่อการเติบโตเป็นผู้ใหญ่ได้ 

อะไรคืออุปสรรคการสร้างตัวตนของวัยรุ่น

การสร้างตัวตน เป็นก้าวใหญ่ของพัฒนาการที่จะติดตัวลูกไปตลอดชีวิต ซึ่งหากพัฒนาการนี้ประสบความสำเร็จพวกเขาจะค้นพบอัตลักษณ์ของตนเองที่แตกต่างจากคนอื่น ขณะเดียวกันก็สร้างจุดเชื่อมโยงตนเองกับสังคม เพื่อให้เกิดความรู้สึก “fit in” หรือเป็นส่วนหนึ่งของสังคมได้ อย่างไรก็ตาม อาจมีวัยรุ่นจำนวนไม่น้อย ที่ไม่อาจก้าวผ่านพัฒนาการขั้นนี้ได้ ซึ่งสาเหตุส่วนหนึ่งที่ทำให้เด็ก ๆ มีปัญหาเรื่องการสร้างตัวตน คือ

  • ขาดสายสัมพันธ์อันดีกับผู้เลี้ยงดูหลัก 
  • ขาดความภาคภูมิใจในตัวเอง
  • ถูกทอดทิ้ง หรือผู้เลี้ยงดูมีอิทธิพลในเชิงลบ
  • ไม่ได้รับการยอมรับจากกลุ่มเพื่อนที่ดี

จากสาเหตุข้างต้น เมื่อวัยรุ่นไม่สามารถสร้างตัวตนได้ตามพัฒนาการที่เหมาะสม ก็อาจทำให้มีพฤติกรรมสุ่มเสี่ยง ทั้งเรื่องยาเสพติด เรื่องเพศ และความรุนแรง ซึ่งหากเด็ก ๆ มีปัญหาในการพัฒนาตัวตน พ่อแม่อาจสังเกตพบพฤติกรรมต่าง ๆ ดังนี้

  • ยึดติดกับวัตถุหรือรูปลักษณ์ภายนอก เช่น เสื้อผ้า หรือการได้เป็นเจ้าของสิ่งต่าง ๆ ตามกระแส เพื่อทำให้ตัวเองเกิดความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่ง หากไม่ได้สิ่งเหล่านี้ มักมีอาการซึมเศร้า ขาดความมั่นใจ
  • เลียนแบบพฤติกรรมเชิงลบของผู้ใหญ่ วัยรุ่นบางกลุ่ม เชื่อว่าจะได้รับการยอมรับเมื่อเขาทำตัวเหมือนผู้ใหญ่ แต่แทนที่จะเลียนแบบพฤติกรรมดี ๆ เด็กกลุ่มนี้มัก เลือกเลียนแบบพฤติกรรมเชิงลบ เช่น ใช้สารเสพติด หรือพฤติกรรมทางเพศต่าง ๆ 
  • แสดงพฤติกรรมต่อต้าน วัยรุ่นอาจแสดงพฤติกรรมต่อต้าน เพื่อแสดงให้เห็นว่าพวกเขาแตกต่างจากพ่อแม่ เพื่อให้ได้รับการยอมรับจากกลุ่มเพื่อน
  • เลียนแบบคนดัง อาจจะเป็นศิลปิน ไอดอล ที่ชื่นชอบ โดยพยายามทำตัวเหมือนคนดัง และสร้างบุคลิกและตัวตนตามแบบคนที่ชื่นชอบ จนสูญเสียความเป็นตัวเอง
  • สร้างกลุ่มเฉพาะตน มักเป็นกลุ่มเพื่อนที่มีพฤติกรรมคล้ายกัน ส่วนใหญ่มักเป็นพฤติกรรมเชิงลบ และเกาะกลุ่มอยู่เฉพาะกลุ่มตน เพราะไม่ต้องการเกี่ยวข้องหรือถูกตัดสินจากคนที่มีพฤติกรรมต่างจากตน

บทบาทพ่อแม่ช่วยลูกสร้างตัวตน

พ่อแม่ หรือผู้เลี้ยงดูที่ใกล้ชิดกับเด็ก ๆ ถือว่ามีอิทธิพลสำคัญอย่างยิ่งในการสร้างตัวตนของลูก โดยทั่วไปเมื่อเข้าสู่วัยรุ่น เด็ก ๆ มักรู้สึกเครียดและกดดัน บางรายแม้ไม่ได้พูดออกมาตรง ๆ แต่พวกเขาก็ต้องการความเข้าใจ และการยอมรับจากพ่อแม่ผู้ปกครอง คุณควรช่วยให้เด็ก ๆ รู้สึกมั่นคงทางใจ ด้วยการใช้เวลากับลูกให้มากเท่าที่จะทำได้ ตั้งใจฟังสิ่งที่ลูกพูดอย่างแท้จริง การใส่ใจอย่างสม่ำเสมอ อยู่เคียงข้างเมื่อลูกต้องการ คือหัวใจสำคัญที่พ่อแม่ผู้ปกครองจะช่วยให้กระบวนการพัฒนาตัวตนของวัยรุ่นดำเนินไปได้ด้วยดี

สำหรับเด็ก ๆ ที่เผชิญกับปัญหาในระหว่างการเปลี่ยนผ่านจากวัยรุ่นสู่การเป็นผู้ใหญ่อย่างเต็มตัว พ่อแม่ผู้ปกครองช่วยเด็ก ๆ ได้ด้วยวิธีต่อไปนี้ค่ะ

  • ผู้ใหญ่ควรเป็นตัวอย่างที่ดีในการใช้ชีวิต จัดการรับมือกับความเครียดต่าง ๆ ได้ดี
  • ให้คำแนะนำเด็ก ๆ ถึงวิธีที่ถูกต้องเมื่อต้องเผชิญความผิดหวังในชีวิต
  • หลีกเลี่ยงการเปรียบเทียบลูกกับเด็กคนอื่น ๆ 
  • เมื่อลูกทำสิ่งดี ๆ ควรกล่าวคำชม และให้แรงเสริมทางบวก
  • สนับสนุนให้ลูกนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
  • ให้เกียรติลูกในฐานะบุคคลคนหนึ่งที่มีชีวิตเป็นของตัวเอง

ทุกชีวิตต้องเผชิญกับช่วงเวลาของการเปลี่ยนแปลง และกระบวนการสร้างตัวตนของลูกนั้น ก็ถือเป็นการเปลี่ยนแปลงยิ่งใหญ่ครั้งแรก ๆ ในชีวิตของคน ๆ หนึ่ง ผู้ใหญ่อย่างเรา ๆ ย่อมรู้ดีว่าช่วงเวลาเช่นนี้ มักเต็มไปด้วยความรู้สึกสับสน วุ่นวาย และเต็มไปด้วยความไม่แน่นอน คงจะดีไม่น้อย หากเด็ก ๆ มีพ่อแม่ผู้ปกครองที่เข้าใจ คอยเป็นหลักให้พวกเข้าได้ยึดเหนี่ยว เพื่อให้การเปลี่ยนผ่านนี้ นำไปสู่การเจริญเติบโตที่งดงามเฉกเช่น แสงแรกของพระอาทิตย์ในวันใหม่

มาร่วมเรียนรู้กับ Starfish Labz

แหล่งเรียนรู้และชุมชนออนไลน์เพื่อนักการศึกษาและผู้ปกครอง

ลงทะเบียน

Related Courses

การเลี้ยงลูกที่มีความต้องการพิเศษ
การรู้จักตนเอง การบริหารจัดการตนเอง
basic
2:00 ชั่วโมง

การส่งเสริมทักษะเด็กออทิสติก

เรียนรู้เกี่ยวกับพัฒนาการด้านต่างๆของเด็กออทิสติก เพื่อให้เป็นตัวช่วยในการออกแบบกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ให้เหมาะสมกับเด็กกลุ่มนี้

Starfish Academy
Starfish Academy
การส่งเสริมทักษะเด็กออทิสติก
Starfish Academy

การส่งเสริมทักษะเด็กออทิสติก

Starfish Academy
1298 ผู้เรียน
การเลี้ยงลูกที่มีความต้องการพิเศษ
ด้านความสัมพันธ์ การรู้จักตนเอง การบริหารจัดการตนเอง การรู้จักสังคม
basic
2:00 ชั่วโมง

ทักษะชีวิตสำหรับเด็กออทิสติก

ออทิสติก เป็นความผิดปกติของพัฒนาการเด็กรูปแบบหนึ่ง ซึ่งมีลักษณะเฉพาะตัว โดยเด็กไม่สามารถพัฒนาทักษะทางสังคมและการสื่อคว ...

Starfish Academy
Starfish Academy
ทักษะชีวิตสำหรับเด็กออทิสติก
Starfish Academy

ทักษะชีวิตสำหรับเด็กออทิสติก

Starfish Academy
2989 ผู้เรียน
คุณธรรมและจริยธรรม
การรับผิดชอบต่อการตัดสินใจของตนเอง
basic
2:00 ชั่วโมง

การชะลอการตัดสินต่อพฤติกรรมของนักเรียน

การเรียนรู้เรื่อง ชะลอการตัดสินนี้ จะช่วยให้ผู้เรียนได้พัฒนาทักษะในการแยกแยะความจริงออกจากความคิดเห็น เพื่อชะลอการตัดสิน ...

Starfish Academy
Starfish Academy
การชะลอการตัดสินต่อพฤติกรรมของนักเรียน
Starfish Academy

การชะลอการตัดสินต่อพฤติกรรมของนักเรียน

Starfish Academy
5485 ผู้เรียน
เครืองมือครู
ด้านความร่วมมือการ ทำงานเป็นทีม และภาวะผู้นำ
basic
2:00 ชั่วโมง

Collaborative classroom design

เรียนรู้ทักษะความร่วมมือ การทำงานเป็นทีม และภาวะผู้นำ (Collaboration, Teamwork and Leadership) หลักการออกแบบกิ ...

Starfish Academy
Starfish Academy
Collaborative classroom design
Starfish Academy

Collaborative classroom design

Starfish Academy

Related Videos

โต้ตอบอย่างไรดี (Still Face Experiment)
04:30
สถาบันแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลัยมหิดล

โต้ตอบอย่างไรดี (Still Face Experiment)

สถาบันแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลัยมหิดล
37 views • 3 ปีที่แล้ว
โต้ตอบอย่างไรดี (Still Face Experiment)
สอนลูกรู้จักรักและเคารพสิทธิของตนเอง
08:32
Starfish Academy

สอนลูกรู้จักรักและเคารพสิทธิของตนเอง

Starfish Academy
310 views • 2 ปีที่แล้ว
สอนลูกรู้จักรักและเคารพสิทธิของตนเอง
ตอนที่ 2 ก้าวแรก   เมื่อลูกเป็นเด็กพิเศษ
16:40
สถาบันแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลัยมหิดล

ตอนที่ 2 ก้าวแรก เมื่อลูกเป็นเด็กพิเศษ

สถาบันแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลัยมหิดล
527 views • 3 ปีที่แล้ว
ตอนที่ 2 ก้าวแรก เมื่อลูกเป็นเด็กพิเศษ
Starfish Trend Talk | EP.2 | : คำพูดกดทับที่ครูและผู้ปกครองไม่ควรใช้กับเด็ก
41:00
Starfish Academy

Starfish Trend Talk | EP.2 | : คำพูดกดทับที่ครูและผู้ปกครองไม่ควรใช้กับเด็ก

Starfish Academy
167 views • 1 ปีที่แล้ว
Starfish Trend Talk | EP.2 | : คำพูดกดทับที่ครูและผู้ปกครองไม่ควรใช้กับเด็ก