ครูคลับ (Kru Club) เป็นครูควรรู้เรื่อง “ยา” EP.2

อาการเจ็บป่วยหรือโรคภัยไข้เจ็บ เป็นสิ่งที่สามารถเกิดขึ้นได้ ยาจึงเป็นสิ่งจำเป็นที่ควรมีติดไว้ เพื่อเป็นการบรรเทาอาการที่เกิดขึ้นในเบื้องต้น และในครั้งนี้ จะเป็นการพูดคุยถึงเรื่องที่ควรรู้เกี่ยวกับ 

“ยา” โดยเฉพาะยาสามัญประจำบ้านสำหรับห้องพยาบาลในสถานศึกษาการจัดการกับอาการเจ็บป่วยเบื้องต้น และโรคที่พบได้บ่อยในช่วงฤดูหนาวรวมถึงแนะนำการใช้ยาให้ถูกวิธีและเหมาะสม เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดในการใช้ยา

ยา คือ วัตถุที่รับรองไว้ในตำรับยาที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ประกาศ เป็นวัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการวินิจฉัย บำบัด บรรเทา รักษา หรือป้องกันโรค หรือความเจ็บป่วยของมนุษย์หรือสัตว์ กล่าวคือ ยาเป็นสิ่งที่ใช้แก้หรือป้องกันโรค หรือบำรุงร่างกาย มีชื่อเรียกต่างกันตามลักษณะของยา

ยาสามัญประจำบ้าน คือ ยาที่มีความปลอดภัยในระดับหนึ่ง สำหรับใช้ในการรักษาอาการเจ็บป่วยเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่ไม่มีอาการรุนแรง หรือสามารถรักษาได้ด้วยตนเองในเบื้องต้นได้และสามารถหาซื้อได้นอกสถานพยาบาล และร้านขายยาทั่วไป ประกอบด้วย ยาแก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ ยาแก้ท้องเสีย ยาบรรเทาปวด ลดไข้ ยาแก้แพ้ ลดน้ำมูก ยาแก้ไอ ขับเสมหะ ยาแก้เมารถ เมาเรือ ยาสำหรับโรคปากและคอ ยาใส่แผล ล้างแผล ยาบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ แมลงกัดต่อย ยารักษาโรคผิวหนัง ยาดมหรือทาแก้วิงเวียน หน้ามืด คัดจมูก ซึ่งเป็นสิ่งที่สามารถอยู๋ในห้องยาหรือสถานพยาบาลได้ นอกจากนี้ การจะใช้ยาสามัญประจำบ้านให้ปลอดภัย ฉลากยาถือได้ว่าเป็นสิ่งที่ค่อนข้างสำคัญและจำเป็นที่จะต้องอ่านให้เข้าใจ ก่อนใช้ยาทุกครั้ง ซึ่งสิ่งที่ควรรู้คือ ชื่อผลิตภัณฑ์ สรรพคุณ วิธีใช้ คำเตือนหรือข้อควรระวัง ปริมาณหรือขนาดบรรจุยา ผู้ผลิต วันเดือนปีที่ผลิตยา วันสิ้นอายุ การเก็บรักษา และเลขทะเบียนยา เพื่อป้องกันการใช้ยาที่ไม่ถูกกับโรค สำหรับโรคที่พบได้บ่อยและการจัดการการเจ็บป่วยเบื้องต้น ได้แก่

1. โรคปวดท้องในเด็ก มาจากการที่เด็กวิ่งเล่น และเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร สามารถรักษาอาการเบื้องต้น โดยการให้ยาแก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ เช่น ยาธาตุน้ำแดง ยาน้ำ/ยาเม็ดลดกรด

2. ท้องร่วงเฉียบพลันในเด็ก เป็นภาวะที่มีการถ่ายเหลวมากขึ้น จำนวนมากกว่าหรือเท่ากับ 3 ครั้งต่อวัน โดยแบ่งเป็น 3 แบบ ได้แก่ 

2.1) ท้องร่วงเฉียบพลัน เกิดอาการท้องร่วงที่เป็นมาไม่เกิน 7 วัน 

2.2) ท้องร่วงยืดเยื้อ เกิดอาการท้องร่วงที่เป็นนาน 8-13 วัน 

2.3) ท้องร่วงเรื้อรัง เกิดอาการท้องร่วงที่เป็นนานตั้งแต่ 14 วันขึ้นไป ทั้งนี้ อาการท้องร่วงเฉียบพลันในเด็กมักเกิดจากการติดเชื้อไวรัส แบคทีเรีย โปรโตซัว หนอนพยาธิเป็นส่วนใหญ่ มีส่วนน้อยที่เกิดจากสาเหตุอื่น เช่น ยาปฏิชีวนะ หรืออาจเกิดจากการกินอาหารบางชนิด เมื่อพบว่าเด็กมีอาการท้องร่วงเฉียบพลัน สามารถรักษาเบื้องต้นเพื่อทดแทนการสูญเสียน้ำและเกลือแร่จากร่างกาย โดยการกินสารละลายน้ำตาลเกลือแร่ หรือการใช้สารละลายเกลือแร่ทางปาก เช่น การให้ ORS ในเด็ก ทั้งนี้ ห้ามใช้ผงเกลือแร่ สำหรับชดเชยเหงื่อ หรือเครื่องดื่มสำหรับออกกำลังกายทดแทนน้ำสำหรับอาการท้องเสีย 

3. ยาบรรเทาปวด ลดไข้ เช่น ยาพาราเซตามอล แบบเม็ด/น้ำ การใช้ยาจะคำนวณตามน้ำหนักตัวที่ระบุข้างกล่อง

4. อาการชัก เกิดจากหลายสาเหตุ เช่น มีไข้สูงในเด็ก โรคประจำตัว ความผิดปกติของสมอง อุบัติเหตุของศีรษะระยะเฉียบพลัน เป็นต้น และเมื่อพบว่าเด็กมีอาการชักสามารถรักษาเบื้องต้นโดยการคลายเสื้อผ้าที่รัดออกจากตัว และจับนอนตะแคงให้ศีรษะต่ำเพื่อไม่ให้สำลัก ไม่ใช้วัสดุใด ๆ งัดปากหรือให้ยาทางปาก เช็ดตัว และถ้ามีอาการชักนานเกิน 5 นาที ให้รีบส่งโรงพยาบาลทันที

5. ยาแก้แพ้ ลดน้ำมูก สำหรับบรรเทาอาการแพ้ เช่น ลมพิษ น้ำมูกไหล ได้แก่ ยา Chlorpheniramine

6. ยาแก้ไอ ขับเสมหะ ได้แก่ ยาแก้ไอน้ำดำ

7. ยาทาระเหย บรรเทาอาการคัดจมูกชนิดขี้ผึ้ง ยาดมแก้วิงเวียน แก้คัดจมูก

8. ยาอมบรรเทาอาการเจ็บคอ ระคายคอ

9. ยาใส่แผล ล้างแผล สำหรับทำความสะอาดแผลและชะล้างสิ่งสกปรก

10. ยาใส่แผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก สำหรับทาภายนอกเพื่อรักษาการติดเชื้อของแผลซึ่งเกิดจากไฟไหม้ หรือน้ำร้อนลวก

11. ยารักษาหิด เหา

นอกจากนี้ เนื่องจากอากาศที่เปลี่ยนแปลงบ่อย และการเปลี่ยนฤดูเข้าสู่ฤดูหนาว อาจทำให้เกิดการเจ็บป่วยได้ง่าย โดยเฉพาะโรคติดเชื้อไวรัสที่สัมพันธ์กับฤดูหนาว เช่น เชื้อไวรัส RSV (Respiratory Syncytial Virus) เชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ และเชื้อไวรัสโควิด-19 ซึ่งเป็นโรคติดต่อทางเดินหายใจ สามารถป้องกันได้ โดยการสวมหน้ากากอนามัยล้างมือให้สะอาด และพกเจลแอลกอฮอล์ทุกครั้ง 

ถึงแม้ว่ายาสามัญประจำบ้านจะเป็นยาที่มีความปลอดภัย อย่างไรก็ตาม ควรศึกษาตัวยาและข้อมูลอื่น ๆ ก่อนการใช้ยาทุกครั้ง เพื่อให้เกิดประโยชน์ในการรักษาโรคได้อย่างปลอดภัย ทั้งนี้ สามารถรับฟังเพิ่มเติมได้ที่ www.StarfishLabz.com