4 ข้อสงสัย ชวนผู้บริหารสถานศึกษา และครูเข้าใจกฎหมาย PDPA ใช้คุ้มครองสิทธิเด็กในโรงเรียน

เมื่อวันที่ 1 มิถุนายน 2565 กฎหมาย PDPA (Personal Data Protection Act) คือ พ.ร.บคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล ได้ถูกประกาศใช้อย่างเป็นทางการ ซึ่งถูกกำหนดขึ้นเพื่อใช้ในการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล ไม่ให้ถูกจัดเก็บหรือนำไปใช้โดยไม่ได้แจ้งให้เราทราบ และ/หรือได้รับความยินยอมจากเราในฐานะเจ้าของข้อมูลก่อน 

เพราะในปัจจุบันบริษัทต่างๆ หรือนักการตลาดอาจได้รับการเข้าถึงข้อมูลส่วนตัวทั่วไปของเรา (Personal Data) ได้แก่ ชื่อ-นามสกุล เบอร์โทรศัพท์ อีเมลส่วนตัว ที่อยู่ปัจจุบัน เลขบัตรประชาชน เลขหนังสือเดินทาง หรือ ข้อมูลบนอื่นๆ บนอินเทอร์เน็ตที่สามารถระบุตัวตนได้ เช่น Username / Password ต่างๆ ซึ่งนอกจากข้อมูลส่วนตัวทั่วไปแล้ว ยังมีอีกส่วนหนึ่ง ที่เรียกว่า ข้อมูลส่วนบุคคลที่อ่อนไหว ที่อาจส่งผลกระทบต่อเจ้าของข้อมูลทั้งในแง่ของการทำงาน สังคม และความเป็นอยู่ ซึ่งนำไปสู่การเลือกปฏิบัติได้ ได้แก่ เชื้อชาติ ความคิดเห็นทางการเมือง ความเชื่อในศาสนา หรือพฤติกรรมทางเพศ เป็นต้น ซึ่งถ้าหากองค์กรได้เก็บข้อมูลเหล่านี้ไว้ โดยไม่ได้รับความยินยอม ก็อาจมีความผิดตาม พ.ร.บ ได้ 

ซึ่งการเก็บข้อมูลเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็นทั้งข้อมูลส่วนตัวทั่วไป หรือข้อมูลส่วนที่อ่อนไหว ย่อมมีความเกี่ยวกับบุคลากรในสถานศึกษา เพราะสถานศึกษาจะต้องเก็บข้อมูลของนักเรียนเพื่อใช้ในการทำกิจกรรมต่างๆ ของโรงเรียน หรือใช้ในกรณีอื่นๆ ตามที่ผู้อำนวยการเห็นสมควร แต่การนำข้อมูลของนักเรียนไปใช้นั้น ผู้บริหารและคุณครูจะต้องคำนึงถึงอะไรบ้างที่เป็นหลักสำคัญ 

1. ข้อมูลทางศาสนา ยังคงเป็นข้อมูลที่โรงเรียนเก็บจากนักเรียน ตาม พ.ร.บ.คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล หากไม่มีเหตุผลที่สมควรมารองรับก็ไม่ควรเก็บ เช่น เพื่อการสร้างห้องละหมาด และเตรียมอาหารเฉพาะให้กับนักเรียนชาวมุสลิม เป็นต้น
2. การเมืองและการชุมนุมในปัจจุบันกำลังเป็นประเด็น โรงเรียนห้ามเก็บข้อมูลความคิดเห็นทางการเมือง หรือพฤติกรรมการออกไปชุมนมของเด็กๆ แบบระบุตัวตนได้เป็นอันขาด
3. การเก็บข้อมูลชีวภาพ รูปร่างหน้าตาของเด็กผ่านกล้องวงจรปิด มีเหตุผลรองรับที่เพียงพอและอ้างอิงฐานการประมวลผลตามกฎหมายที่ถูกต้องหรือไม่ 

เพราะประเด็นสำคัญของการเก็บข้อมูลอ่อนไหวก็คือ การเก็บรวบรวม ใช้ หรือเปิดเผยข้อมูล จะต้องบอกให้ได้ว่าเอาไปทำอะไร และไม่สามารถนำไปใช้ผิดวัตถุประสงค์ที่ระบุไว้ได้ ยิ่งไปกว่านั้น ในโรงเรียน เจ้าของข้อมูลส่วนบุคคลที่ถูกเก็บข้อมูลส่วนใหญ่มีฐานะเป็น “ผู้เยาว์” การประมวลผลข้อมูลส่วนบุคคลจะมีความซับซ้อน กรณีของเด็กอายุต่ำกว่า 10 ขวบต้องให้ผู้ปกครองให้ความยินยอม ส่วนเด็กที่มีอายุ 10-19 ปี (ยังไม่บรรลุนิติภาวะ) จะต้องได้รับความยินยอมจากทั้งตัวนักเรียนเองและผู้ปกครอง

4 ข้อสงสัย ชวนผู้บริหารสถานศึกษาและครู

เข้าใจกฎหมาย PDPA ที่ใช้คุ้มครองสิทธิเด็กในโรงเรียน

ประเด็นที่ 1 : หากคุณครูจะต้องทำคลิปเพื่อขอเลื่อน/ขอมีวิทยฐานะ จะผิดกฎหมาย PDPA หรือไม่

ตอบ : ไม่ผิด เพราะถ้านำคลิปหรือรูปที่ถ่ายติด ไปโพสในโซเชียลมีเดียโดยบุคคลอื่นไม่ยินยอม สามารถโพสได้ หากใช้เพื่อวัตถุประสงค์ส่วนตัว ไม่ใช้ในการแสวงหากำไรทางการค้า และไม่ก่อให้เกิดความเสียหายต่อเจ้าของข้อมูลส่วนบุคคล

ข้อแนะนำที่ครูควรทำ คือ ในการทำวิดีทัศน์ในห้องเรียนของน่าจะมี consent form หรือ เอกสารการขออนุญาตให้เผยแพร่จาก ให้ นร. และผู้ปกครอง ทราบและยินยอม ในนั้นจะมีรายละเอียดการทำวิดีทัศน์และวัตถุประสงค์ของการถ่ายวิดีทัศน์ เหมือนตอนเราทำงานวิจัยกับ นร. สำหรับกรณีทั่วไป

ประเด็นที่ 2 : หากผู้อำนวยการติดตั้งกล้องวงจรปิดไว้ที่โรงเรียน แล้วไม่มีป้ายแจ้งเตือนผู้ปกครอง หรือนักเรียน จะผิดกฎหมาย PDPA หรือไม่

ตอบ : ไม่ผิด เพราะการติดตั้งกล้องวงจรปิดที่โรงเรียน หากใช้เพื่อป้องกันอาชญกรรม หรืออันตรายที่อาจเกิดขึ้นแก่นักเรียน และรักษาความปลอดภัยของนักเรียน 

ประเด็นที่ 3 : หากคุณครูกำลังถ่ายรูปตนเองแล้ว ถ่ายติดนักเรียน โดยที่นักเรียนไม่ได้ยินยอม และไม่รู้ตัวผิดกฎหมายหรือไม่

ตอบ : ไม่ผิด กรณีถ่ายรูปหรือถ่ายคลิปโดยติดบุคคลอื่นโดยผู้ถ่ายไม่ได้เจตนา และการถ่ายรูป ถ่ายคลิปดังกล่าว ไม่ได้ก่อให้เกิดความเสียหายกับผู้ถูกถ่าย สามารถทำได้ หากเป็นการใช้เพื่อวัตถุประสงค์ส่วนตัว

ประเด็นที่ 4 : หากคุณครูจะต้องถ่ายรูปนักเรียนเพื่อเก็บข้อมูลหลักฐานการในพัฒนานักเรียน จะผิดกฎหมาย และต้องแจ้งให้นักเรียนทราบคือไม่

ตอบ : ไม่ผิดกฏหมาย แต่มีความจำเป็นต้องแจ้งให้นักเรียนและผู้ปกครองรับทราบเป็นลายลักษณ์อักษร เพราะในกรณีที่เก็บข้อมูลนักเรียน อาจจะเข้าข่ายการใช้ในลักษณะเพื่อการค้นคว้าวิจัยทางสถิติ

ทั้งนี้ นี่เป็นแค่ข้อมูลเบื้องต้นเท่านั้น หากคุณครูและผู้บริหารต้องการข้อมูลเพิ่มเติม สามารถหาอ่านได้จากหน่วยงานราชการที่ดูแลเรื่องนี้โดยตรง เช่น กระทรวงดิจิทัลฯ หรือสำนักข่าวที่น่าเชื่อถือ และผู้เชี่ยวชาญด้านกฎหมายได้เลยค่ะ 

ข้อมูลอ้างอิง

• PDPA คนไทยต้องรู้ คุณครูต้องสอน สถานศึกษาต้องระวัง | PDPA Thailand bit.ly/3NSv2X5
• PDPA คืออะไร? – สรุป PDPA เกี่ยวกับธุรกิจที่คุณควรรู้! ฉบับเข้าใจง่าย | Easy PDPA bit.ly/3aCLQ63