เรียนรู้การสร้าง Mindset เครื่องมือที่สำคัญในทุกการสอบ

เวลาพูดถึงการสอบ หลายคนมักนึกถึงการอ่านหนังสือ การทบทวนบทเรียน หรือการฝึกทำข้อสอบให้มากเข้าไว้ แต่มีสิ่งหนึ่งที่สำคัญไม่แพ้ความรู้ในหนังสือเลย นั่นคือ “Mindset” หรือ “กรอบความคิด” ของเรา ซึ่งเป็นปัจจัยเงียบๆ ที่ส่งผลต่อความมั่นใจ แรงจูงใจ และผลลัพธ์ของการสอบโดยตรง

หากคุณเคยรู้สึกว่า “เราคงไม่เก่งพอ”, “ฉันไม่ใช่คนหัวดี”, หรือ “ยากเกินไปสำหรับเราแน่ๆ” บทความนี้ Starfish Labz อยากชวนคุณมารู้จัก Mindset คืออะไร, Mindset มีกี่แบบ, และเรียนรู้วิธีปรับความคิดให้กลายเป็น “พลังผลักดัน” ที่จะพาเราก้าวผ่านทุกการสอบอย่างมั่นใจ

Mindset คืออะไรและเราจะทำอย่างไรได้บ้างเพื่อปรับปรุงมีหรือ Mindset ที่ดี ตาม Starfish Labz มาเรียนรู้กันในบทความนี้เลย

Mindset คืออะไร?

Mindset หรือ “กรอบความคิด” คือวิธีที่เราใช้มองตัวเองและโลกภายนอก เป็นความเชื่อที่เรายึดถืออยู่ลึก ๆ ในใจว่าตัวเราสามารถเปลี่ยนแปลงได้มากน้อยแค่ไหน และสิ่งต่าง ๆ รอบตัวนั้นเป็นสิ่งที่เราควบคุมหรือพัฒนาได้หรือไม่ ตัวอย่างเช่น บางคนอาจเชื่อว่า “คนเก่งต้องเกิดมาพร้อมพรสวรรค์” ขณะที่อีกคนอาจเชื่อว่า “ความเก่งมาจากความพยายามและการฝึกฝน” ความเชื่อทั้งสองแบบนี้สะท้อนกรอบความคิดที่แตกต่างกัน ซึ่งจะส่งผลต่อพฤติกรรมและการตัดสินใจของเราในชีวิตประจำวันอย่างมาก

กรอบความคิด (Mindset) ไม่ใช่แค่ความคิดชั่วคราว แต่เป็นระบบความเชื่อที่ฝังแน่นอยู่ในจิตใจของเรา และมักจะมีผลต่อวิธีที่เรารับมือกับความท้าทาย การเรียนรู้ ความล้มเหลว รวมถึงความสำเร็จในชีวิต เราอาจไม่รู้ตัวด้วยซ้ำว่า Mindset ของเราคืออะไร จนกระทั่งเราเจอสถานการณ์ที่ท้าทาย และเริ่มสังเกตเห็นว่าเรามักตอบสนองต่อปัญหาหรืออุปสรรคแบบไหน

กรอบความคิดนี้ส่งผลกับหลายด้านในชีวิต ไม่ว่าจะเป็น...

• ด้านการเรียน: คนที่มี Mindset ที่เปิดกว้างจะมองว่าความผิดพลาดเป็นโอกาสในการเรียนรู้ ขณะที่คนที่มีความคิดแบบตายตัวอาจรู้สึกหมดกำลังใจเมื่อล้มเหลว
• ด้านการทำงาน: เราอาจกล้าที่จะลองสิ่งใหม่ ๆ หรือพัฒนาทักษะเพิ่มเติม ถ้าเราเชื่อว่าตัวเองพัฒนาได้
• ด้านความสัมพันธ์: การเชื่อว่าทุกคนสามารถเปลี่ยนแปลงและเติบโตได้ ช่วยให้เราให้อภัย เข้าใจ และสนับสนุนผู้อื่นได้ดีขึ้น
• ด้านการใช้ชีวิตทั่วไป: Mindset มีผลต่อความกล้า ความมั่นใจ ความยืดหยุ่นทางอารมณ์ และความสามารถในการเผชิญหน้ากับความไม่แน่นอนของชีวิต

โดยเฉพาะในช่วงสอบหรือช่วงที่ต้องเผชิญแรงกดดันสูง เช่น สอบเข้ามหาวิทยาลัยหรือการสอบแข่งขัน ถ้าเรามี Mindset ที่ดี เช่น เชื่อว่าความพยายามสำคัญกว่าความฉลาดโดยกำเนิด เราจะสามารถควบคุมอารมณ์ มีสมาธิ มีพลังในการตั้งใจเรียน และไม่รู้สึกท้อแท้เมื่อเจอข้อสอบยาก ๆ หรือคะแนนไม่ดีในครั้งแรก

ดังนั้น การเข้าใจว่า “Mindset คืออะไร” จึงอาจไม่ใช่แค่เรื่องทฤษฎีทางจิตวิทยา แต่คือการรู้จักมุมมองที่เรามีต่อตัวเอง ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงได้ และเมื่อเราเปลี่ยน Mindset ได้ เราก็สามารถเปลี่ยนอนาคตของเราได้เช่นกัน

Mindset มีกี่แบบ?

นักจิตวิทยาชื่อดัง Carol Dweck จากมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ดได้แบ่ง Mindset ออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่:

1. Fixed Mindset คือ กรอบความคิดแบบตายตัว

คือกรอบความคิดที่เชื่อว่า “ความสามารถของคนเราตายตัว เปลี่ยนแปลงไม่ได้” เช่น คิดว่าเก่งคณิตหรือไม่เก่งภาษาอังกฤษเป็นสิ่งที่ติดตัวมาแต่กำเนิด คนที่มี Fixed Mindset มักจะ...

• หลีกเลี่ยงความท้าทาย เพราะกลัวล้มเหลว
• ไม่กล้าลองสิ่งใหม่ เพราะกลัวไม่เก่งพอ
• ท้อใจง่ายเวลาเจอข้อสอบยาก หรือทำพลาด

2. Growth Mindset คือ กรอบความคิดแบบเติบโต

คือกรอบความคิดที่เชื่อว่า “ความสามารถสามารถพัฒนาได้ด้วยความพยายาม การเรียนรู้ และเวลา” เช่น แม้ตอนนี้ยังไม่เก่ง แต่ถ้าฝึกฝนอย่างถูกวิธี สักวันจะเก่งขึ้นได้

คนที่มี Growth Mindset จะ...

• มองความผิดพลาดเป็นโอกาสในการเรียนรู้
• ไม่กลัวการสอบตก เพราะรู้ว่ายังมีโอกาสพัฒนา
• เชื่อในศักยภาพตัวเอง และกล้าตั้งเป้าหมายไกลขึ้น

แล้วเราควรมี Mindset แบบไหนเวลาเตรียมสอบ?

คำตอบคือ Growth Mindset เพราะการสอบไม่ได้วัดเพียงแค่ "ใครฉลาด" แต่ยังวัดว่า "ใครพร้อมจะเรียนรู้และพัฒนาตนเองได้ดีกว่ากัน" 

นักเรียนที่มี Growth Mindset จะไม่ยอมแพ้ต่อข้อสอบยาก เพราะเขาเชื่อว่า “แค่ตอนนี้ยังทำไม่ได้ ไม่ได้แปลว่าเราจะทำไม่ได้ตลอดไป” และยิ่งฝึกฝน ยิ่งเข้าใจแนวข้อสอบมากขึ้น ก็ยิ่งมั่นใจในศักยภาพของตนเอง

วิธีฝึกสร้าง Growth Mindset เพื่อเตรียมสอบให้มั่นใจ

1. เปลี่ยนคำพูดในใจ

Mindset เริ่มต้นจาก "ความคิด" และ "คำพูด" ที่เราพูดกับตัวเอง

• จาก “ทำไมเราถึงโง่แบบนี้” → เปลี่ยนเป็น “อันนี้เรายังไม่เข้าใจ เดี๋ยวลองหาวิธีใหม่ดู”
• จาก “เราไม่ถนัดเลขเลย” → เป็น “เรายังฝึกไม่พอ เดี๋ยวลองแบบฝึกหัดเพิ่ม”
• จาก “ยากเกินไป” → เป็น “ความท้าทายนี้จะทำให้เราแข็งแรงขึ้น”

2. ยอมรับความผิดพลาดอย่างสร้างสรรค์

แทนที่จะกลัวข้อสอบพลาด ให้ถามตัวเองว่า “พลาดตรงไหน? ขาดความเข้าใจเรื่องอะไร?” แล้วใช้เป็นข้อมูลปรับแผนการอ่าน

3. ตั้งเป้าหมายให้วัดผลได้

อย่าตั้งเป้าเพียงแค่ “ต้องได้คะแนนดี” แต่ให้ตั้งเป็นขั้นตอน เช่น

• วันนี้จะอ่านบทที่ 3 ให้จบ
• จะทำโจทย์คณิตศาสตร์วันละ 5 ข้อ
• จะทบทวนศัพท์ภาษาอังกฤษวันละ 10 คำ

4. รายล้อมตัวเองด้วยสิ่งแวดล้อมที่สนับสนุน

หาเพื่อนที่มีทัศนคติเชิงบวก คุยเรื่องการเรียนด้วยกัน แชร์เทคนิคการอ่านหนังสือ หรือเข้าเรียนกับครูหรือแหล่งเรียนรู้ที่กระตุ้นให้เราคิดบวก เช่น Starfish Labz, YouTube ช่องการศึกษา หรือคอร์สเรียนออนไลน์

Growth Mindset เชื่อมโยงกับการเรียนรู้ตลอดชีวิต

เมื่อเราสร้าง Growth Mindset ได้แล้ว จะพบว่าทักษะนี้ไม่ได้มีแค่ประโยชน์ตอนสอบเท่านั้น แต่ยังส่งผลดีในระยะยาว เพราะจะทำให้เรากลายเป็นคนที่มี “การเรียนรู้ตลอดชีวิต” หรือ Lifelong Learner

นั่นคือคนที่:

• ไม่กลัวการเริ่มต้นใหม่
• พร้อมเรียนรู้จากความผิดพลาด
• มองปัญหาเป็นโอกาสในการพัฒนา
• ไม่หยุดเรียนแม้จะไม่มีการสอบ

สรุป: เรียนรู้ Mindset เปลี่ยนอนาคตได้

จากที่กล่าวมาทั้งหมดจะเห็นได้ว่า Mindset หรือ กรอบความคิด เป็นองค์ประกอบสำคัญที่ส่งผลต่อทัศนคติ การเรียนรู้ และผลลัพธ์ทางการศึกษาโดยตรง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงของการสอบหรือการเผชิญหน้ากับความท้าทายต่าง ๆ ในชีวิต

การเข้าใจว่า Mindset คืออะไร และเรียนรู้ความแตกต่างระหว่าง Fixed Mindset กับ Growth Mindset จะช่วยให้ผู้เรียนสามารถประเมินตนเองและปรับทัศนคติให้เหมาะสมได้มากยิ่งขึ้น การฝึกสร้าง Growth Mindset ไม่เพียงช่วยให้เกิดแรงจูงใจในการพัฒนาตนเอง แต่ยังส่งเสริมให้ผู้เรียนกลายเป็นบุคคลที่มีความยืดหยุ่น พร้อมเรียนรู้จากความผิดพลาด และสามารถปรับตัวได้ดีในสภาวะแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา

ที่สำคัญที่สุดคือ Mindset ที่ดีจะเป็นรากฐานของ การเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning) ซึ่งเป็นทักษะสำคัญในศตวรรษที่ 21 ไม่ว่าผู้เรียนจะต้องเผชิญกับการสอบ การทำงาน หรือการใช้ชีวิตในอนาคต

ดังนั้น การปลูกฝังกรอบความคิดแบบเติบโตตั้งแต่วันนี้จึงไม่ใช่เพียงการเตรียมตัวเพื่อสอบให้ดีเท่านั้น แต่คือการเตรียมตนเองให้พร้อมสำหรับการเรียนรู้และการเติบโตในทุกช่วงของชีวิตนั่นเองค่ะ