หลากหลายแนวทาง แบ่งปันประสบการณ์การจัดการเรียนรู้ฐานสมรรถนะ

‘สมรรถนะ’ คือ พฤติกรรมที่แสดงออกถึงความสามารถของบุคคลในการทำงาน การใช้ชีวิต การแก้ปัญหาในสถานการณ์หลากหลายได้สำเร็จ โดยมีการนำความรู้ ทักษะ เจตคติ และคุณลักษณะต่าง ๆ มาประยุกต์ใช้ร่วมกันอย่างบูรณาการ และอย่างเหมาะสมกับบริบทแวดล้อม

จากนิยามข้างต้นจะเห็นได้ว่าสมรรถนะเป็นสิ่งที่สำคัญต่อการทำงานเป็นอย่างมาก ยิ่งในปัจจุบันที่ยุคสมัยเปลี่ยนไปเพื่อที่จะทำงานได้อย่างเหมาะสม เราจึงควรมีความรู้ (Knowledge) ทักษะ (Skill) เจตคติและคุณลักษณะ (Attitude/Attribute) ติดตัวให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ เพราะหากเราไม่สามารถใช้สิ่งเหล่านี้ได้อย่างมีเหมาะสม นั่นหมายความว่าเรากำลังขาดสมรรถนะที่จำเป็นต่อการทำงานและการแก้ปัญหาต่าง ๆ และอาจทำให้เกิดผลเสียกับตัวเราในอนาคตได้ ดังนั้นในบทความนี้จะขอพาทุกท่านไปทำความเข้าใจกับคำว่า 

‘สมรรถนะ’ และร่วมแบ่งปันประสบการณ์การจัดการเรียนรู้ฐานสมรรถนะไปพร้อมกันเลย

ประเภทของสมรรถนะ

สมรรถนะเป็นพฤติกรรมการปฏิบัติที่มีจำนวนมาก ดังนั้นจึงจำเป็นต้องมีการจัดกลุ่ม จัดประเภท จัดชุด เพื่อความสะดวกในการสื่อสารและการนำไปใช้สมรรถนะที่มีอยู่หลายด้านนั้น สามารถจัดจำแนกได้หลายประเภทขึ้นอยู่กับเกณฑ์ที่กำหนด ประเภทของสมรรถนะที่บุคลากรของสถานศึกษาจำเป็นต้องเข้าใจเพื่อใช้เป็นฐานในการพัฒนาหลักสูตร และจัดการเรียนการสอน มี 2 ประเภท ดังนี้

1. สมรรถนะหลัก/สมรรถนะทั่วไป (Core Competency)

สมรรถนะประเภทนี้เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับทุกคน เพื่อนำมาใช้ในการทำงานและการดำเนินชีวิตประจำ เป็นสมรรถนะที่ใช้ได้กว้างขวาง ไม่จำกัดเฉพาะเรื่อง/สาระ/วิชา เป็นสมรรถนะที่เป็นอิสระจากเนื้อหาหรือไม่เกาะติดเนื้อหา เช่น สมรรถนะในการสื่อ สมรรถนะการคิด

2. สมรรถนะเฉพาะ (Specific Competency)

สมรรถนะเฉพาะจะเกิดจากการเรียนรู้เฉพาะเรื่อง สาระวิชา ซึ่งผู้เรียนจำเป็นต้องเข้าใจและสามารถนำไปใช้ได้จริง จะสังเกตได้ว่าหากผู้เรียนได้ฝึกฝนในทักษะใดบ่อย ๆ ผู้เรียนจะเริ่มมีสมรรถนะเฉพาะในด้านนั้น ซึ่งสมรรถนะประเภทนี้ค่อนข้างเฉพาะทาง อาจจะไม่สามารถนำไปใช้กับทักษะด้านอื่นได้ แต่การมีสมรรถนะเฉพาะติดตัวไว้ก็ถือเป็นเรื่องที่ดี เพราะถึงแม้จะนำไปใช้โดยตรงไม่ได้ แต่เราอาจนำไปประยุกต์ใช้หรือใช้มันเป็นพื้นฐานเพื่อเรียนรู้สมรรถนะอื่น ๆ ต่อไปได้

จะเห็นได้อย่างชัดเจนว่าสมรรถนะเฉพาะจะค่อนข้างจำกัดมากกว่าสมรรถนะหลัก แต่ก็มีความสำคัญเพราะเป็นสมรรถนะที่ผู้เรียนจำเป็นต้องมี ดังนั้นผู้เรียนควรเรียนรู้และพยายามฝึกฝนให้ตัวเองมีสมรรถนะที่หลากหลายเพื่อในอนาคตจะสามารถนำไปปฏิบัติทำงานต่าง ๆ ได้ และสามารถใช้มันเพื่อช่วยในการดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างมีคุณภาพอีกด้วย 

การวัดและประเมินฐานสมรรถนะ

ในส่วนของการวัดและประเมินฐานสมรรถนะ เราควรให้ความสำคัญกับการประเมินเพื่อพัฒนาตัวผู้เรียนให้ตัวผู้เรียนรับรู้และปรับปรุง รวมถึงตัวผู้สอนก็ยังจะสามารถนำมาประยุกต์ใช้กับแนวทางการสอนของตนได้ด้วย ควรประเมินตามสภาพจริงและประเมินเมื่อผู้เรียนมีความพร้อมเท่านั้น หากประเมินไม่ผ่าน ผู้เรียนจะต้องได้รับการสอนซ่อมเสริมหรือได้รับความช่วยเหลือจากผู้สอนจนสามารถผ่านได้ตามเกณฑ์และก้าวไปสู่ระดับที่สูงขึ้น

นอกจากนี้การรายงานผลยังเป็นการให้ข้อมูลที่สำคัญมาก เพราะมันจะสามารถทำให้ตัวผู้เรียนเองได้เห็นพัฒนาการของตนเอง ผู้ปกครองรวมถึงผู้ที่เกี่ยวข้องก็จะได้เข้าใจตัวผู้เรียนมากขึ้น และตัวผู้สอนยังสามารถใช้ผลจากการรายงานเป็นการประเมินตนเองได้อีกด้วย  

แบ่งปันประสบการณ์การจัดการเรียนรู้ฐานสมรรถนะ

ปัจจุบันโรงเรียนหลากหลายแห่งหันมาให้ความสนใจกับการพัฒนาสมรรถนะกันเป็นอย่างมาก เพราะเป็นทักษะที่ผู้เรียนจะสามารถใช้ได้จริงในอนาคต มีทั้งการจัดกิจกรรมที่กระตุ้นทั้งสมรรถนะหลักและสมรรถนะเฉพาะ เช่น การให้ผู้เรียนได้ทำกิจกรรมที่ตนเองชอบ  

ได้ลองประดิษฐ์สิ่งของ รวมถึงบางโรงเรียนยังมีกิจกรรมให้ค้นหาตัวเอง เช่น การให้ผู้เรียนได้ลองเขียนอาชีพที่อยากทำในอนาคต และให้พวกเขาได้ทำกิจกรรมลองทำอาชีพนั้นจริง ๆ โดยกิจกรรมเหล่านี้ล้วนมีผลตอบรับที่ดีจากผู้เรียนเป็นอย่างมาก อีกทั้งยังช่วยส่งเสริมให้ทุกคนมีความคิดสร้างสรรค์และพัฒนาสมรรถนะไปในตัวอีกด้วย 

บทความนี้ทำให้เราเห็นความสำคัญของการเรียนรู้ฐานสมรรถนะเป็นอย่างมาก เพราะโลกกำลังหมุนไปอย่างไม่เคยหยุดนิ่ง ตัวเราเองก็ควรจะตามมันให้ทันด้วย ดังนั้นเราจึงควรหมั่นพัฒนาตนและผู้เรียนของเราอยู่เสมอ พยายามให้เขาได้ใช้สมรรถนะของตนอย่างเต็มที่ เปิดโอกาสให้พวกเขาได้ลองทำ หากวันนี้เขาทำพลาดเราก็ควรจะปลอบโยนเขาว่าไม่เป็นไร สมรรถนะของคนเรานั้นมีได้หลากหลาย เพราะฉะนั้นหากเขาไม่ถนัดสิ่งไหน ในฐานะที่เราเป็นผู้สอนก็ควรให้คำแนะนำเขาและช่วยให้เขาพัฒนาสมรรถนะของตัวเองให้ดีที่สุด เชื่อว่าผู้เรียนทุกคนมีสมรรถนะที่พร้อมจะพัฒนาไปไกลซ่อนไว้อยู่ในตัวเองทุกคนอย่างแน่นอน 

ดาวน์โหลด หนังสือฉบับเต็ม  

>>https://www.onec.go.th/th.php/book/BookView/2033