Starfish Future Labz แนะแนวทักษะชีวิต Growth Mindset ช่วยลูกให้ลุกจากทุกสถานการณ์

ในบรรดาแนวคิดการพัฒนาทักษะชีวิตต่างๆ มากมายให้กับเด็กๆ โดยเฉพาะในบริบทของทักษะชีวิตในศตวรรษที่ 21 หนึ่งในทักษะที่ Starfish Labz เชื่อว่าคุณพ่อคุณแม่ ผู้ปกครอง และคุณครูหลายๆ คนคงต้องเคยผ่านหูหรือผ่านตามาบ้างแล้วอย่างแน่นอนก็คือ "Growth Mindset" หรือที่เรามักเรียนกันในภาษาไทยว่า "กรอบความคิดแบบเติบโตได้" ซึ่งได้กลายมาเป็นหนึ่งในแนวคิดที่แพร่หลาย จัดว่ามีความสำคัญเป็นลำดับต้นๆ ในการพัฒนาทักษะชีวิตและการทำงานในศตวรรษที่ 21 ให้กับทั้งเด็กเล็กๆ ในโรงเรียน เด็กวัยเริ่มเป็นผู้ใหญ่ในวัยมหาวิทยาลัย และจนถึงผู้ใหญ่วัยทำงานในบริษัทและองค์กรต่างๆ 

แต่ Growth Mindset คืออะไร? มีความสำคัญอย่างไร? หรือจำเป็นแค่ไหนที่คุณพ่อคุณแม่หรือคุณครูอย่างเราจะต้องค่อยๆ สอนให้กับเด็กๆ ในซีรีส์ "Starfish Future Labz แนะแนวทักษะชีวิต" ตอนที่ 1 นี้ Starfish Labz จะพาคุณพ่อคุณแม่ คุณครู และผู้ปกครองทุกคนมาลองค่อยๆ ทำความเข้าใจทักษะ Growth Mindset กัน Growth Mindset คืออะไร? สำคัญแค่ไหน? มาทำความเข้าใจกันเลยดีกว่าค่ะ

Growth Mindset คืออะไร? เข้าใจความหมายและแก่นที่แท้จริงของ Growth Mindset 

ย้อนกลับไปในช่วงที่เราทุกคนเองต่างเคยเป็นลูกหรือเป็นเด็กตัวเล็ก ๆ คนหนึ่ง ท่ามกลางผู้ใหญ่ คุณพ่อคุณแม่หรือคุณครูทุกคนเคยถูกใครสักคน ไม่ว่าจะเป็นพ่อ แม่ พี่ ป้า น้า อา หรือกระทั่งคนข้างบ้านกล่าวชมไหมคะว่า "หนูเก่งจังเลย," "หนูเก่งมาก," หรือ "หนูสุดยอดมาก สุดยอดเลย เก่งที่สุด," 

ตั้งแต่เด็กจนโต เชื่อว่าเราแทบทุกคนคงต่างต้องเคยถูกชม หรืออย่างน้อยที่สุดก็ปรารถนาและหวังที่จะถูกชมในลักษณะดังกล่าว ถูกใครสักคนโดยเฉพาะคนที่เรารัก ส่งยิ้มให้และกล่าวชมว่า “เราเก่งนี่”, “เรามีพรสวรรค์นะ” หรือ “เรามีบางสิ่งที่พิเศษอยู่ในตัว”

แต่ในช่วงเวลาหนึ่ง เมื่อเติบโตขึ้นมาแล้ว เราเคยหยุดคิดและพิจารณาไหมคะว่า บรรดาคำชมหรือข้อความในลักษณะนี้มีมุมมอง ทัศนคติหรือแนวคิด เรื่องความสามารถหรือความสำเร็จในรูปแบบใดที่แอบแฝงอยู่? 

เมื่อเรารับบรรดาคำชมเหล่านี้ หรือเอ่ยบรรดาคำชมเหล่านี้ให้ใครสักคน โดยเฉพาะลูก ๆ หรือเด็ก ๆ เมื่อเราเติบโต เรากำลังรับเอาหรือส่งต่อแนวคิด เรื่องความสามารถและความสำเร็จในรูปแบบใดกัน?

คำตอบของคำถามเหล่านี้เป็นสิ่งที่ทฤษฎีและแนวคิดเรื่อง Growth Mindset ซึ่งได้รับการพัฒนาและนำเสนอเป็นครั้งแรกโดย แครอล ดเว็ค (Carol Dweck) นักจิตวิทยาชาวอเมริกัน เจาะลึกลงที่ตรงกลาง ตีแผ่แนวคิดเรื่องความสามารถของสังคม ที่ยึดติดอยู่กับความเชื่อที่ว่าความสามารถหรือความเชี่ยวชาญของใครสักคน เป็นสิ่งที่มีอยู่ในตัวหรือมีมาตั้งแต่กำเนิด และได้นำเสนอแนวคิดใหม่นั่นก็คือ Growth Mindset หรือกรอบความคิดที่มอง เชื่อ และผลักดันให้สังคมร่วมกันสร้างค่านิยมใหม่ว่า ความสามารถ ความชาญฉลาด ความเชี่ยวชาญ หรือแม้กระทั่ง 

"พรสวรรค์" ของเด็กคนหนึ่งเป็นสิ่งที่สามารถ "เรียนรู้" และ "ฝึกฝน" ได้ มากกว่าที่จะเป็นบางสิ่งที่ก่อกำเนิดหรือติดตัวเด็กมาแต่ตั้งแต่กำเนิด อันหมายถึง Growth Mindset ไม่ได้ปฏิเสธการมีอยู่ของ "พรสวรรค์" ในตัวของเด็ก ๆ หรือผู้ใหญ่หลาย ๆ คน แต่เป็นแนวคิดที่ให้น้ำหนัก คุณค่า และความหมายไปที่ "ความพยายาม", "กระบวนการ," "ความมุ่งมั่น," หรือ "ความตั้งใจ" ของเด็ก ๆ มากกว่าที่จะเป็นสิ่งที่เขามีอยู่ในตัวอยู่แล้ว, ยังไม่เคยมีเลย หรือยังไม่อาจมีเลยก็ตามนั่นเอง 

หรือกล่าวโดยง่ายคือ Growth Mindset เป็นกรอบความคิดที่มอบพื้นที่ให้กับการค่อย ๆ เติบโตท่ามกลางการลองผิดลองถูก, การโอบกอดความล้มเหลว, และการเรียนรู้จากความล้มเหลวดังกล่าวในฐานะมนุษย์ธรรมดาคนหนึ่ง ที่อาจจะมีบางสิ่งอยู่ในตัวหรือไม่จำเป็นต้องมีก็ได้ เพราะทุกสิ่งสามารถเรียนรู้และฝึกฝนได้ พรแสวงจะกลายเป็นพรสวรรค์ในวันหนึ่ง และการล้มในครั้งที่หนึ่ง ที่สอง หรือสาม จึงไม่ได้หมายความว่าเด็กคนหนึ่งต้องหยุดเพราะเขาคงไม่มีสิ่งๆ นี้ในตัวหรือเพราะเขา "ไม่เก่ง" เขาสามารถที่จะเรียนรู้และฝึกฝนได้ Growth Mindset คือเสียงที่จะคอยบอกเด็กๆ เสมอว่า ความเชี่ยวชาญ ความชำนาญ และกระทั่ง "ความชาญฉลาด" สามารถกำเนิดจากความพยายามและการฝึกฝนอย่างสม่ำเสมอของเขาเอง

คุณประโยชน์และคุณค่าของการพัฒนา Growth Mindset ให้กับเด็ก

เมื่อมุมมองในการพัฒนะความสามารถของเด็กๆ ถูกเปลี่ยน (shifted) จากบางสิ่งที่อาจจะมีหรือไม่มีอยู่ในตัวของพวกเขา ไปที่ตัวกระบวนการ (process) หรือที่ความมุ่งมั่น ความตั้งใจ และความพยายามของพวกเขามากกว่า สิ่งที่นักวิจัยและนักจิตวิทยาหลายๆ คนค้นพบจากการทดลองและการศึกษาเพิ่มเติม นับตั้งแต่การนำเสนอของดเว็คในช่วงปี 1970s ก็คือ เด็ก ๆ มีพลังใจหรือแรงจูงใจ ในการทำตามเป้าหมายของพวกเขามากขึ้นอย่างชัดเจน พวกเขารู้สึกเครียดน้อยลง กังวลน้อยลง กดดันน้อยลงเพราะรู้ว่าพื้นที่ตรงนี้คือพื้นที่ที่เขาล้ม เรียนรู้ และเดินต่อได้ และจึงรู้สึกมีความสุข และสนุกไปกับสิ่งที่พวกเขาอยากทำ ให้สำเร็จมากกว่าเดิมอย่างเห็นได้ชัด 

เมื่อสิ่งที่เขาทำไม่ได้ผูกติดอยู่กับคุณค่า หรือบางสิ่งในตัวของพวกเขาโดยตรง หากแต่เป็นเพียงสิ่งที่เขากำลังพยายามททำและเรียนรู้ให้ดีขึ้นเรื่อย ๆ ภาวะการคลั่งความสมบูรณ์แบบ (Perfectionism) ของพวกเขายังลดระดับลง คุณค่าในการเดินตามเป้าหมายถูกเปลี่ยนจากที่ตัวเป้าหมายมาที่ระหว่างทาง และระดับความสามารถในการทำสิ่งๆ หนึ่งได้ใน ณ ขณะนั้นของพวกเขา ไม่ใช่ผลลัพธ์รวมคุณค่าของพวกเขา (self-worth) หากแต่เป็นเพียงผลลัพธ์ รวมความพยายาม หรือระดับที่พวกเขากำลังเรียนรู้มากกว่า

หลายๆ งานวิจัยยังพบว่าเด็ก ๆ ที่ได้รับการพัฒนาทักษะ Growth Mindset มีเกรดรวมที่สูงขึ้นควบคู่ไปกับภาวะความสุขกายและสุขใจ ในแง่หนึ่งแล้ว Growth Mindset จึงอาจถูกเรียกในอีกชื่อว่าเป็น Human Mindset หรือกรอบความคิด ที่มองว่าเราเป็นเพียงมนุษย์คนหนึ่ง โลกใบนี้ไม่เคยมีอัจฉริยะ อย่างที่เรามักเชื่อกันและยึดจนเป็นค่านิยมในสังคม หากมีแต่เพียงแค่คนธรรมดาคนหนึ่ง ที่ชื่นชอบที่จะทำในบางสิ่ง และพยายามทำในสิ่งนั้นๆ ออกมาให้อย่างดีที่สุด 

อยากฝึก Growth Mindset ให้เด็กๆ ควรเริ่มอย่างไร?

ปัจจุบัน มีวิธีและหลักสูตรในการฝึกทักษะชีวิต Growth Mindset มากมาย แต่โดยทฤษฎีหรือแกนกลางหลักของการพัฒนา Growth Mindset แล้วก็คือการที่คุณพ่อคุณแม่ ผู้ปกครอง หรือคุณครูค่อย ๆ พยายามมีส่วนร่วมกับสิ่งที่เด็ก ๆ กำลังทำหรือตั้งใจที่จะทำนั่นเองค่ะ การพัฒนาทักษะชีวิต Growth Mindset คือการพัฒนาในด้านพฤติกรรมรูปแบบหนึ่ง (behavioral change) อันหมายถึงเป็นการพัฒนาที่ผูกโยงอยู่กับวงจรการกระทำ (actions) และสิ่งที่เด็กได้รับจากการกระทำดังกล่าวโดยตรง (rewards) 

เทคนิคการเริ่มต้นง่าย ๆ จึงเช่น เมื่อเด็ก ๆ ทำบางสิ่งสำเร็จ (action) แทนที่จะมอบคำชม (reward) ว่าพวกเขา “เก่งที่สุด”, “เก่งสุดยอด” หรือ “เยี่ยมยอดที่สุดเลย” ผู้ปกครอง และคุณครูควรใช้เวลาสักนิด ย้อนมองดูการเดินทางของพวกเขา และกล่าวชมไปที่ความพยายามหรือบางสิ่งอันน่าชื่นชมที่เกิดขึ้นระหว่างทางของพวกเขามากกว่า 

กว่าจะมาถึงจุดนี้ที่สำเร็จ เขาต้องผ่านสิ่งใดมาบ้าง การสอบได้คะแนนเกือบเต็ม ต้องผ่านการฝึกฝน การอดนอนในบางคืน ความรู้สึกเครียดและกังวลในบางช่วงเวลา แต่เขาก็ผ่านมันมาได้ และความพยายามระหว่างทางเหล่านี้ คือสิ่งที่ก่อให้เกิดผลรวมปลายทางหรือความสำเร็จ เรายังคงชื่นชมปลายทาง (คะแนนเต็ม) ของลูกได้และการให้คุณค่ากับปลายทางยังคงเป็นสิ่งสำคัญ แต่สิ่งที่สำคัญยิ่งกว่าคือ ช่วงเวลาที่ลูกอาจจะล้มและเขาลุกขึ้นมาได้ หรือช่วงเวลาที่เขากำลังค่อย ๆ สร้างสิ่งที่เรียกว่า Growth Mindset ของพวกเขานั่นเองค่ะ

โดยนอกเหนือจากการค่อย ๆ เสริมที่กระบวนการพฤติกรรมโดยตรง คุณพ่อคุณแม่ยังสามารถเสริมด้วยกิจกรรม (activities) อื่นๆ เพิ่มเติมได้อีกด้วย ไม่ว่าจะเป็นการชวนให้ลูกลองมาเรียนรู้แนวคิด Growth Mindset กับคุณพ่อคุณแม่ หรือด้วยตัวเองโดยตรงผ่านคอร์สออนไลน์ หรือหนังสือดี ๆ สักเล่ม การลองให้ลูกฝึกเขียนบันทึก หรือแม้กระทั่งลองสรุปออกมาให้ตัวเองหรือใครสักคนฟังอย่างสั้น ๆ สะท้อนระหว่างทางที่เขาทำสิ่งต่าง ๆ สำเร็จ หรือแม้กระทั่งที่ไม่สำเร็จแต่ก็ได้พยายาม 

ตลอดจนกิจกรรมโลดโผน สนุกสนาน เสริมสร้างความกล้าหาญที่จะลองผิดลองถูก การเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ที่ไม่เคยทำหรือไม่เคยรู้มาก่อนเลย ล้วนสามารถช่วยสามารถเสริมสร้างทักษะชีวิต Growth Mindset ของเด็ก ๆ ตลอดจนผู้ใหญ่อย่างเรา ๆ เอง แต่สิ่งสำคัญก็คืออย่าลืมโฟกัสที่ความพยายาม การเรียนรู้ และความกล้าที่จะลองผิดลองถูก และโอบรับความล้มเหลวของพวกเขานะคะ 

แม้อาจจะดูเหมือนยาก แต่หากค่อย ๆ บ่มเพาะและค่อย ๆ ปลูกฝังให้ลูกแล้ว Starfish Labz เชื่อว่าเด็ก ๆ จะสามารถเรียนรู้ ซึมซับ และมีกรอบความคิดในแบบ Growth Mindset ที่จะเป็นประโยชน์ต่อพวกเขาไปจนถึงวัยเป็นผู้ใหญ่อย่างแน่นอน

อ้างอิง: 

• Growth Mindset vs Fixed Mindset: How what you think affects what you achieve
• Growth Mindset: How to Develop Growth Mindset | Understood
• Mindset Theory - The Decision Lab
• Mindset - The New Psychology of Success