รางวัลแบบไหนสร้างแรงจูงใจให้ลูกได้

เมื่อเราอยากปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของเด็ก ๆ หรือฝึกฝนให้พวกเขาเริ่มทำสิ่งใหม่จนเป็นนิสัย เช่น เก็บที่นอนตอนเช้า ทานข้าวให้หมดจาน ทำการบ้านให้เสร็จก่อนไปเล่น ฯลฯ “การให้รางวัล” ก็เป็นวิธีหนึ่งที่จะช่วยจูงใจให้พวกเขาเริ่มทำพฤติกรรมเหล่านั้น หรือทำซ้ำ ๆ จนเป็นนิสัย แต่บางทีพ่อแม่อาจจะสงสัยว่า รางวัลแบบไหนที่สร้างแรงจูงใจให้กับลูกได้ วันนี้เราเลยรวบรวมสิ่งที่พ่อแม่ควรคำนึงถึงก่อนให้รางวัลลูกมาฝากกันในบทความนี้

ขอบคุณภาพจาก pch.vector

1.เริ่มจากการสังเกตสิ่งที่ลูกชอบหรือสนใจ

อ้างอิงข้อมูลจากเพจเฟซบุ๊กของชมรมจิตแพทย์เด็ก และวัยรุ่นแห่งประเทศไทย ซึ่งได้พูดถึงการให้รางวัลลูกไว้ว่า การที่พ่อแม่เป็นคนกำหนดรางวัลเองจะช่วยฝึกให้เขาไม่เป็นเด็กช่างขอ หรือนำรางวัลมาต่อรองด้วยการไม่ยอมทำจนกว่าจะได้สิ่งที่ต้องการ แต่รางวัลที่พ่อแม่กำหนดนั้นควรเป็นสิ่งที่ลูกชอบ หรือสนใจ ซึ่งต้องอาศัยการสังเกต และพูดคุยกับลูกบ่อย ๆ เพื่อเรียนรู้ตัวตน และความสนใจของเขา แต่ข้อควรระวังอย่างหนึ่ง คือ รางวัลอาจสื่อความหมายกับเด็ก ๆ ว่าสิ่งที่ต้องทำนั้นไม่สนุก เลยต้องมีรางวัลมาเป็นเงื่อนไข จนทำให้เขาสร้างกำแพงต่อสิ่งที่พ่อแม่อยากให้ทำก็เป็นได้ ดังนั้นการสังเกตลูกจะช่วยให้พ่อแม่รู้ว่า พฤติกรรมไหนที่เขาน่าจะเปลี่ยนได้ด้วยความสมัครใจ และพฤติกรรมไหนที่ควรจะให้รางวัลเพื่อจูงใจเขา

ขอบคุณภาพจาก freepik

2.ไม่ต้องรอให้ลูกเพอร์เฟ็กต์

หากพ่อแม่ชื่นชมหรือให้รางวัลลูกเมื่อเขาทำสำเร็จ หรือไม่มีข้อผิดพลาดเลย อาจทำให้เด็ก ๆ โฟกัสไปที่ผลลัพธ์มากจนเกินไป รวมทั้งสร้างความรู้สึกกดดัน กลัวความผิดพลาดหรือท้อไปซะก่อน แต่หากให้รางวัลหรือชื่นชมเขาจากความพยายามหรือความตั้งใจที่จะทำให้ดีขึ้น ก็จะช่วยเพิ่มแรงจูงใจภายใน (intrinsic motivation) ให้กับเขาได้ ซึ่งแรงจูงใจภายในนี้จะช่วยให้เด็ก ๆ อยากพัฒนาตัวเองต่อไปในระยะยาว เพราะเขารู้สึกว่ามีคนสังเกตเห็นความพยายามและให้คุณค่ากับ “การพัฒนาตัวเอง” ของเขา

3.ปลูกฝังพฤติกรรมใหม่ ควรให้ (รางวัล) อย่างสม่ำเสมอ

การให้รางวัลนับเป็นการสร้างเงื่อนไขอย่างหนึ่ง ดังนั้นในช่วงแรก ๆ เด็ก ๆ อาจจะยังไม่แน่ใจหรือยังไม่ทันได้จดจำว่ารางวัลนี้มาจากการกระทำไหน ช่วงแรก ๆ จึงต้องอาศัยการให้รางวัลเมื่อเกิดพฤติกรรมนั้นอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะกับเด็กเล็กที่ยังมีข้อจำกัดเรื่องความเข้าใจเหตุผล หรือสิ่งที่เป็นนามธรรม ดังนั้น รางวัลจึงเป็นเหมือนสัญลักษณ์ที่เป็นรูปธรรม ช่วยให้พวกเขาเข้าใจได้ง่ายขึ้นว่าสิ่งที่ทำนั้นถูกต้องหรือควรทำต่อไหม แต่สำหรับเด็กโต ควรมีรางวัลในบางโอกาสมากกว่า เพราะการกระทำบางอย่างเราสามารถอธิบายให้เขาเข้าใจถึงเหตุผล และคุณค่าของสิ่งที่ทำได้

นอกจากนี้หากพ่อแม่ต้องการให้รางวัลเด็ก ๆ ก็ควรจะโฟกัสไปทีละอย่าง โดยเน้นเรื่องที่อยากให้ลูกปรับเปลี่ยนพฤติกรรมก่อน เพราะถ้าให้รางวัลหลาย ๆ เรื่องพร้อมกันอาจจะทำให้ลูกสับสน และเป็นการสปอยล์ลูกมากจนเกินไปโดยไม่รู้ตัว

4.เลือกรางวัลให้เหมาะกับช่วงวัย

นอกจากความชอบ และความสนใจส่วนบุคคลแล้ว เด็กแต่ละช่วงวัยก็เหมาะสมกับรางวัลคนละแบบ อย่างเด็กเล็กอาจจะใช้วิธีสะสมสติกเกอร์แปะในสมุด หากสะสมครบจำนวนแล้ว ก็ให้เขานำมาแลกรางวัล เช่น ถ้าเข้านอนตรงเวลาในแต่ละวันจะได้สติกเกอร์ 1 อัน ถ้าสะสมครบ 5 อัน จะพาไปสนามเด็กเล่น หรือทำเมนูที่ชอบให้ทาน แต่เด็กที่โต หรือวัยรุ่นที่ไม่ได้สนใจการสะสมสติกเกอร์มาแลกรางวัลแล้ว พ่อแม่อาจจะใช้วิธีอื่น เช่น ถ้าเดือนนี้ลูกไม่ใช้ค่าขนมจนหมด และมีเงินออม พ่อแม่จะให้เงินเพิ่มเท่ากับจำนวนเงินที่เก็บออมได้ เป็นต้น

แม้คำว่า “รางวัล” จะชวนให้นึกถึงสิ่งของ หรือสิ่งที่จับต้องได้ แต่จริง ๆ แล้วเรื่องง่าย ๆ อย่างการยิ้ม การกอด การชื่นชม ก็นับเป็นรางวัลเช่นเดียวกัน แถมยังเป็นรางวัลที่เราเชื่อว่าเด็กทุกคนล้วนต้องการจากพ่อแม่ เพราะการแสดงออกถึงความรัก และความภูมิใจจากพ่อแม่นั้นเป็นรางวัลมีคุณค่าทางใจสำหรับลูกที่สุดแล้ว

ขอบคุณข้อมูลจาก

https://www.facebook.com/thaichildpsy/posts/707164206080876/

https://www.verywellfamily.com/positive-reinforcement-child-behavior-1094889

https://www.verywellfamily.com/how-to-create-a-reward-system-for-kids-that-works-1094752